Het is vrijdag 13 april 1945. De Canadezen hebben afgelopen nacht Assen bevrijd. De Duitsers vroegen nog om versterking vanuit Groningen, maar die kwam niet. De Duitse soldaten die Assen verdedigden, vluchten naar Groningen. Het zijn voornamelijk fanatieke Wehrmachtsoldaten en Nederlandse en Belgische SS’ers. Velen daarvan verschansen zich in de huizen aan en rond de Paterswoldseweg. Dit is het begin van wat later bekend zou worden als De Slag om Groningen, een gevecht dat zou duren tot maandag 16 april.
Op vrijdag 13 april rijden de Canadese tanks het zuidwesten van de stad binnen. ’s Middags breken de bevrijders door de antitankmuur, ongeveer ter hoogte van het huidige Overwinningsplein, maar aan het begin van de avond stuiten ze op de Paterswoldseweg op geduchte verdedigingswerken.
Het eerste slachtoffer aan Canadese kant is de 23-jarige Fred Butterworth. Hij zit in een Shermantank die op de Paterswoldseweg bij de hoek van de Lorentzstraat door Duitsers vanuit het Stadspark onder vuur wordt genomen. De tank wordt geraakt met een Panzerfaust en de tank boort zich in de gevels van twee huizen. Twee van de drie inzittenden klimmen uit de verwoeste tank. Butterworth overlijdt. Hij is de ‘eerste van de ruim 40 gevallen bevrijders van onze stad’, zoals de gedenkplaat aangeeft.
Freds jongere broer Stanley vecht ook aan Canadese zijde. Hij hoort pas een het eind van de dag van het lot van zijn broer. Stanley Butterworth overleeft de oorlog en is eregast bij de Groningse bevrijdingsfeesten in 2015.
Het Canadese leger ligt een tijdlang zwaar onder vuur door een 4-loops 20mm kanon vanaf de spoorwegovergang bij de Paterswoldseweg. Met zwaar geschut dat bij het Herewegviaduct staat opgesteld, worden Parkweg en Parkbrug onder vuur genomen.
De Paterswoldseweg wordt het zwaarst getroffen. De huizen bij de verongelukte Shermantank branden uit. Verderop gaat het hoekblok Paterswoldseweg – Stephensonstraat volledig verloren.
Aan Stadsparkzijde (Laanhuizen) worden in een poging de Flak-vierling bij de spoorwegovergang uit te schakelen, enkele huizen aan de Paterswoldseweg vooral door Canadees geschut getroffen. Door met dit Duitse geschut de ramen van bovenverdiepingen van huizen kapot te schieten krijgen de oprukkende Canadezen glasregens over zich heen.
Ook het gedeelte tussen Parkweg en de Grunostraat heeft flinke schade, evenals veel bovenverdiepingen van woningen aan de Kamerlingh Onnesstraat die door afzwaaiers van het Duitse geschut bij het Herewegviaduct zwaar beschadigd raken. Er ontstaan brandjes en straatgevechten. Chaos, angst. Her en der liggen in de straten en brandgangen dode en gewonde soldaten. Aan de Westinghousestraat roept een zwaargewonde zestienjarige Duitse soldaat een nacht lang vergeefs om zijn moeder. Hij zal haar nooit meer zien. Op de mensen die het meemaken laten oorlog en bevrijding een onuitwisbare indruk achter. De Grunobuurt moet uiteindelijk huis-aan-huis worden veroverd.
Op 14 april is na lange gevechten het zuiden van de stad veroverd. Er zijn dan in ons deel van de stad vier dodelijke burgerslachtoffers te betreuren (in Laanhuizen twee). De meeste mensen wisten via de achtertuinen te ontkomen en hebben zich schuilgehouden op veilige plaatsen.
Op 16 april geeft de Duitse bevelhebber in Groningen zich eindelijk over. Bij de Canadezen zijn dan 43 soldaten gesneuveld, aan Duitse zijde zijn 130 doden gevallen.
In totaal 106 Stadjers komen om, mannen, vrouwen, kinderen. En er zijn een groot aantal gewonden. En er zijn meer dan 5.000 Duitse krijgsgevangenen. Nederlanders die met de bezetters hebben gecollaboreerd of hiervan verdacht zijn, worden opgepakt en in het openbaar vernederd. Zo’n 270 gebouwen zijn zwaar beschadigd of onherstelbaar verwoest en een belangrijk deel van het historische stadshart staat in brand.
Meer lezen, zien & horen
- Grote Markt krijgt oorlogsmonument: "Iconische wegwijzer verbindt Groningen met Normandië" – OOGtv, 10 maart 2024
- Stad Groningen werd 77 jaar geleden bevrijd – OOGtv, 16 april 2022
- Op deze dag in 1945 begon de bevrijding van de binnenstad via de Paterswoldseweg – Sikkom, 14 april 2022
- Stichting Bevrijdingsbos legt bloemen bij herinneringsplaquette Paterswoldseweg – OOGtv, 4 mei 2021
- Bevrijding van Groningen, KRO, 12 april 2015
In 2015 werd de bevrijding van de stad Groningen groots herdacht. Met tentoonstellingen, een festival en het naspelen van de gevechtshandelingen op de Paterswoldseweg. - De Slag om Groningen – Historisch Nieuwsblad
- Beeldbank Groningen > Paterswoldseweg 1945
- 'Het gaf zó’n knal' – herinneringen van Ietje Boersma (1936) aan 13 april 1945 op deverhalenvangroningen.nl
- Kamil Alders maakte als 12-jarige jongen de bevrijding van Groningen mee. Sebastiaan Scheffer sprak in 2012 met hem (audio) – OOGtv
- Slag om Groningen – Battlefield Tours
- Bevrijding van Groningen – Wikipedia
- Bevrijdingsnieuws: Canadezen vechten met Duitsers in Groningen – 1945.dvhn.nl
|
Lees ook deze artikelen: |
